Cuốn sách viết về lịch sử của đế chế Koch Industries và qua đó phác họa bức chân dung nền kinh tế Mỹ kể từ thập niên 1960. Câu chuyện về Koch cũng là câu chuyện của ngành năng lượng Mỹ, của những nhân công nhà máy lọc dầu, các giao dịch viên triệu phú, chuyên gia vận động hành lang, nhà đầu tư cá nhân… Nghiên cứu trường hợp của Koch cũng là để hiểu nền kinh tế Mỹ hiện đại.

Ralph Waldo Emerson từng nói: Tổ chức là cái bóng nối dài của cá nhân. Nhận định này đặc biệt đúng với Koch Industries do Charles toàn quyền kiểm soát và dẫn dắt từ năm 1967. Chân dung của ông được treo ngay tại sảnh lối vào và các nhân viên được đào tạo bằng những bài phát biểu được ghi hình từ trước của ông. Tất cả các nhân viên tại Koch phải thấm nhuần một triết lý được Charles phát minh gọi là Quản lý dựa trên thị trường (MBM). Tuy nhiên, câu nói của Emerson mới chỉ đúng một nửa. Không chỉ là cái bóng của con người, tổ chức còn phản chiếu hệ thống chính trị và kinh tế mà nó đại diện, do đó Koch sẽ phản ánh hệ thống của nước Mỹ, nơi nó ra đời và phát triển.

Mời bạn cùng đọc để hiểu về lịch sử của một trong những tay chơi sừng sỏ đang nắm giữ quyền lực khổng lồ đối với nền kinh tế-chính trị của Mỹ.

------

Bạn có thể chưa bao giờ nghe nói về nó, nhưng nó kiểm soát phần lớn phân bón, chất tổng hợp tạo ra tã và vải của chúng ta, hóa chất tạo ra chai và đường ống, vật liệu xây dựng và do nhiều tài nguyên được sử dụng là hàng hóa, chúng kiểm soát khá nhiều giao dịch hàng hóa của Phố Wall, thu lợi từ mọi giao dịch.

Sức mạnh mà các ngành công nghiệp Koch đã củng cố trong hơn nửa thế kỷ là đáng chú ý. Họ đã tự tay giết chết các công đoàn, khiến khoảng cách giàu nghèo trở nên hoang mang, và là thủ phạm chính gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Cuốn sách đã mất bảy năm để viết, theo đúng nghĩa đen, xé toạc lớp mặt nạ của giấc mơ Mỹ và chủ nghĩa tư bản.

“Anh em nhà Koch đã rất chiến lược về cách thao túng chính trị từ nhiều thập kỷ qua, đồng thời kiếm bộn tiền để đầu tư thêm vào chính trị”, Sheila Krumholz, Giám đốc Trung tâm Chính trị Trách nhiệm, nói với New York Times. “Anh em nhà Koch đã xây một đế chế”.

Di sản lớn nhất của anh em nhà Koch có lẽ là một Trái Đất đang nóng lên, theo tác giả Christopher Leonard.

Bí mật đóng vai trò quan trọng trong chiến lược của Koch. Charles sẽ không bao giờ chịu từ bỏ nguyên tắc này và cũng muốn nhượng bộ quyền điều hành công ty. Trong đầu ông luôn có một tầm nhìn rõ ràng, cụ thể với nó; các tay đầu tư Phố Wall đừng mơ can thiệp.

Koch đã mua lại vô số doanh nghiệp và tham gia nhiều mảng kinh doanh khác nhau. Đó hầu hết đều là những lĩnh vực thiết yếu, chiếm vai trò quan trọng trong xã hội hiện đại. Koch đã len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống thường nhật mặc dù không mấy ai biết tới. Hàng triệu người đang sử dụng sản phẩm không được gắn tên của Koch. Công ty lọc và bán xăng dầu cho xe cộ, máy bay… Koch là nhà sản xuất phân đạm lớn thứ ba thế giới, còn phân đạm là nền tảng của ngành thực phẩm hiện đại. Koch còn chế tạo hóa chất và nguyên liệu tổng hợp dùng làm tã trẻ em, băng nẹp, thảm, chai nhựa, ống dẫn… Công ty cũng sở hữu George-Pacific, nhà sản xuất vách tường, cột trụ, gỗ dán… dùng để xây nhà cửa, văn phòng. Koch làm cả khăn giấy, khăn lau, giấy in báo, đồ dùng, dụng cụ vệ sinh… Nó sở hữu một mạng lưới văn phòng giao dịch rộng khắp ở Houston, Moscow, Geneva… thuê rất nhiều chuyên viên xử lý hợp đồng mua bán mọi thứ từ nhiên liệu, phân bón, kim loại hiếm… cho tới các hợp đồng chứng khoán phái sinh. Doanh thu hằng năm của Koch lớn hơn cả Facebook, Goldman Sachs và U.S. Steel cộng lại, cùng lợi nhuận khiến người khác thực sự choáng váng. Cùng với em trai David, Charles đang nắm giữ khoảng 80% cổ phần của Koch với tổng tài sản đạt gần 120 tỷ đô-la, lớn hơn cả Jeff Bezos hay Bill Gates. Tuy nhiên, họ lại không hề sáng tạo ra sản phẩm mới hay cách mạng hóa bất cứ ngành công nghiệp nào. Hai anh em đã gây dựng khối tài sản khổng lồ của mình bằng một chiến lược bền bỉ để tận dụng cơ hội trong những mảng có lẽ là phức tạp và tăm tối nhất của hệ thống kinh tế.

Cuốn sách này viết về lịch sử của đế chế Koch và qua đó phác họa bức chân dung nền kinh tế Mỹ kể từ thập niên 1960. Câu chuyện về Koch cũng là câu chuyện của ngành năng lượng Mỹ, của những nhân công nhà máy lọc dầu, các giao dịch viên triệu phú, chuyên gia vận động hành lang, nhà đầu tư cá nhân… Nghiên cứu trường hợp của Koch cũng là để hiểu nền kinh tế Mỹ hiện đại.

Trong hơn sáu năm, tôi đã giành hàng trăm giờ để phỏng vấn các cựu nhân viên, nhà quản lý, người tiết lộ thông tin bí mật và những lãnh đạo cấp cao ở Koch, bao gồm cả Charles Koch. Tôi cũng phỏng vấn nhiều đại diện chính quyền, giới công tố viên, ngân hàng và nhà quản lý từ các đối thủ cạnh tranh của Koch. Kèm theo đó là nhiều tài liệu nội bộ, biên bản ghi nhớ sau những cuộc họp ban điều hành, hồ sơ được chính phủ cho phép công bố,… cùng nhiều nguồn khác.

Mặc dù có thể nhận thấy tầm ảnh hưởng to lớn của ông đối với tập đoàn và qua hệ thống chính trị Mỹ, nhưng nhìn chung Charles Koch vẫn là một nhân vật tương đối bí ẩn. Ông thích sự riêng tư và bí mật. Không ít người đã cố gắng tìm hiểu về Charles, theo dõi ông qua những bức tường cao và cửa sổ kính đậm ở trụ sở chính của Koch tại Wichita, trong đó có đặc vụ FBI James Elroy. Là người theo dõi hoạt động của Koch trong nhiều năm, Enroy tin rằng Charles cùng cấp dưới đã dính líu tới một đường dây phạm tội lớn vào năm 1988.

Đó là lý do tại sao Elroy lại ẩn mình trong một trại nuôi nuôi bò ở Oklahoma ngay giữa ban ngày, tay điều chỉnh chiếc máy ảnh ống kính góc rộng để theo dõi những nhân viên của Koch. Thời khắc ấy cũng là lúc cuốn sách này được viết.