Mỹ Sơn - Thung Lũng Thần Linh

Tháng 12/1999, cùng với Đô thị cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Mỹ Sơn là tên một ngôi làng nhỏ thuộc vùng trung du huyện Duy Xuyên, thuộc tỉnh Quảng Nam, cách thành phố Đà Nẵng về phía tây nam 68km. Sẽ không có gì quá đặc biệt, nếu nơi đây, không từng ẩn chứa một Thánh địa Ấn Độ giáo do các Vương triều Chămpa xây dựng trong những ngày còn hưng thịnh, từ thế kỷ IV đến thế kỷ XIII sau Công nguyên.

Lịch sử Thánh địa Mỹ Sơn được khắc ghi hầu hết trên các bia ký (bia đá khắc ghi công tích đương thời) và còn lưu giữ khá nguyên vẹn. Trong đó một số vẫn còn là ẩn số vì chưa dịch được ngôn ngữ khắc ghi trên đó.

...Kết quả các công trình nghiên cứu cho thấy, đền tháp ở Thánh địa Mỹ Sơn được kiến tạo, phỏng theo hình dáng của ngọn núi Mêru huyền thoại trên dãy Himalaya, từ đất nước Ấn Độ xa xôi – nơi phát nguồn, truyền bá Ấn Độ giáo và Phật giáo đến vùng này.

Thần thoại Ấn Độ giáo ghi rằng, núi Mêru là nơi trú ngụ của các đấng thần linh, vì vậy duy nhất, Thung lũng Mỹ Sơn chỉ dành cho công việc thờ cúng, thực hiện nghi lễ tôn giáo, do giới tăng lữ quản lý và chăm sóc.

Sự suy tàn của Vương quốc Chăm vào những năm cuối thế kỷ XV, theo đó Thánh địa quan trọng này rơi vào quên lãng. Những ngôi cổ tháp chìm sâu vào u tịch ngàn năm giữa đại ngàn Trường Sơn. Mãi đến hơn 400 năm sau (1898), khi các học giả từ Viện Viễn Đông Bác Cổ (EFEO – Pháp) tiến hành nghiên cứu, Mỹ Sơn vẫn còn nguyên vẹn là một Thánh địa Ấn Độ giáo của người Chăm thời hưng thịnh.

Kết hợp các yếu tố, trên nội dung tấm bi ký đầu tiên, chỉ định Thung lũng Mỹ Sơn được dành dâng cúng cho các vị thần; quần thể các đền, tháp phỏng tạc theo hình ảnh ngọn núi Mêru thần thoại; và là chốn linh địa dành cho các thể thức, nghi lễ tôn giáo, nên hậu thế sau này gọi Thánh địa Mỹ Sơn là Thung Lũng Thần Linh.