Chú Chiếu Bóng, Nhà Ảo Thuật, Tay Đánh Bài Và Tụi Con Nít Xóm Nhỏ Sài Gòn Năm Ấy

Người đọc sẽ tiếp tục ngạc nhiên với cây bút hài Lê Văn Nghĩa trong cuốn truyện dài dành cho thiếu nhi Chú Chiếu Bóng, Nhà Ảo Thuật, Tay Đánh Bài Và Tụi Con Nít Xóm Nhỏ Sài Gòn Năm Ấy.

Năm ấy là gần 40 năm về trước, và vì thế, lứa tuổi trung niên miền nam thời nay sẽ được thấy lại, như là xem một cuốn phim về thời thơ ấu của mình. Những trò chơi, lối nói trại hay những câu nói đùa cách xã giao quen thuộc, không khí của một thời..., tất cả được nhắc nhớ bằng câu chuyện của lũ trẻ con một xóm nhỏ bên rìa thành phố. Nói như nhà văn Nguyễn Nhật Ánh trong Lời giới thiệu, ngoài việc khắc họa tính cách và số phận nhân vật, Lê Văn Nghĩa còn có tham vọng phục dựng khí hậu thời cuộc như anh đã từng làm với tác phẩm Mùa hè năm Petrus. Không chỉ là kỷ niệm qua cách viết đặc sệt giọng Nam Bộ, dí dỏm, quyến rũ, Chú Chiếu Bóng, Nhà Ảo Thuật, Tay Đánh Bài Và Tụi Con Nít Xóm Nhỏ Sài Gòn Năm Ấy còn là một cuốn sách về những tình bạn vô tư, hồn nhiên và đầy ấm áp; và cả những bài học về những điều tốt đẹp ở đời.

* * * * * * *

Bối cảnh trong câu chuyện của anh xảy ra ở quận 6 - là nơi tôi có bốn năm gắn bó. Tôi làm Chủ nhiệm Câu lạc bộ thiếu nhi quận 6 hai năm. Hai năm tiếp theo tôi chuyển sang dạy học ở trường Bình Tây là ngôi trường các nhân vật trẻ con của anh đang theo học (năm 1966 còn là trường tiểu học) -ngôi trường mà con Hồng, người kể lại câu chuyện này, ngồi mài đũng quần suốt năm năm ở đó. Rồi trường Phú Định ở phường 13 bây giờ...

Tôi đã bao nhiêu lần đi ngang Á Đông tửu lầu (chưa vô lần nào vì thời đó còn nghèo), ngày ngày đạp xe qua cầu Palikao hay cầu Bình Tiên để đi làm hoặc đi dạy. Những con đường thân quen Phạm Văn Chí, Lê Quang Liêm, Ngô Nhân Tịnh, Phạm Phú Thứ... tôi đọc truyện Lê Văn Nghĩa tới đâu những ngả phố góc đường đó hiện ra mồn một trong tâm trí tôi tới đó.

Một điểm đặc biệt nữa trong truyện 'Chú chiếu bóng....' là sự xuất hiện các nhân vật người Hoa. Cho đến hôm nay, người Hoa vẫn sống đông nhất ở quận 5, quận 6. Tôi đi làm ở quận 6 và sống ở quận 5, trong một chung cư có 90% là người Hoa, hằng ngày đụng đầu với hàng xóm A Lìn, A Mãnh, A Phò vẫn toét miệng cười chào 'Chủ xành' hoặc thăm hỏi 'Xực phàn mì?'. Vì vậy mà đọc những câu như 'lượng co phảnh mìn dách co bạc xỉu', 'hắc xịt xập hù' trong truyện Lê Văn Nghĩa, tôi hiểu ngay, không cần... phiên dịch, cảm giác thân thuộc đó thật lâng lâng khó tả!

Những nhân vật trong truyện Lê Văn Nghĩa thuộc tầng lớp dân nghèo thành thị. Đó là đặc điểm của các quận ven Sài Còn. Sau 1975, hoàn cảnh sinh sống của dân lao động những nơi này cũng không thay đổi nhiều so với dân cư thuộc các quận trung tâm. Một nhà văn cùng thế hệ với Lê Văn Nghĩa là Võ Phi Hùng, xuất thân từ viện mồ côi, sinh sống ở quận 6, cũng có nhiều tác phẩm viết về trẻ em vỉa hè ở khu vực này nhưng khác với Võ Phi Hùng, ngoài việc khắc họa tính cách và số phận nhân vật Lê Văn Nghĩa còn có tham vọng phục dựng khí hậu thời cuộc như anh đã từng làm với tác phẩm Mùa hè năm Petrus mới đây. Thế mới xuất hiện trong truyện chàng Mùi trốn quân dịch, chuyện học trò bị 'bắt' uống sữa mỗi buổi sáng ở các trường học, chuyện nhà ảo thuật Khổng Có dạy thằng Ti ngả mũ trước đám tang, chuyện chị Mari Phông-tên đi làm sở Mỹ và các nhân vật phì phèo thuốc lá nhãn hiệu Ruby, Salem, Melia...

Lê Văn Nghĩa, phụ trách báo Tuổi Trẻ Cười, là nhà văn trào phúng đã trở thành thương hiệu với các nhân vật Đại Văn Mỗ, điệp viên Không Không Thấy. Đó có lẽ là lý do khi anh viết truyện cho trẻ em, tình huống và lời thoại của anh rất dí dỏm - nhiều chỗ khiến người đọc bật cười. Tính hài hước, theo tôi là một phẩm chất cần thiết nhưng vẫn còn thiếu vắng trong các tác phẩm viết cho trẻ em. Lê Văn Nghĩa, với mặt mạnh của mình, đã khỏa lấp được thiếu sót đó trong tác phẩm mới nhất của anh.

Truyện Chú Chiếu Bóng, Nhà Ảo Thuật, Tay Đánh Bài Và Tụi Con Nít Xóm Nhỏ Sài Gòn Năm Ấy là một cuốn truyện hấp dẫn, không phải vì nó thuần túy đem lại tiếng cười. Cách yêu thương đùm bọc giữa bọn trẻ nghèo với nhau khiến người đọc rưng rưng cảm động. Cách chú Hai Ngon sử dụng khẩu ngữ bình dân 'dẫu hèn cũng thể' thường trực trên đầu môi như một phương châm sống, cách ông thầy Khổng Có dạy thằng Ti những bài học làm người bằng lời của thánh hiền kiểu như 'nhân bất học bất tri lý' nói lên cách ứng xử mộc mạc, hồn nhiên, đầy ắp tình người giữa những cảnh đời khốn khó.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh