Sinh ra trong buổi đất nước nguy biến, giặc Minh xâm lược, tài năng cùng sự mẫn cảm với thời thế đã đưa Nguyễn Trãi đến với nghĩa quân Lam Sơn, góp công lớn đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn.
Đất nước hòa bình, Nguyễn Trãi hăm hở với hoài bão xây dựng, tái thiết đất nước sau những ngày dài bị tàn phá nhưng những người kề vai sát cánh ngày xưa ấy giờ lại là rào cản cho sự đi lên của nước nhà. Cám cảnh quan trường, ông lui về ở ẩn, lánh đi thế sự chán chường.
Ngỡ rằng bậc danh nhân hiếm có ấy sẽ thể vui thú điền viên nhưng có ai ngờ rằng người ấy lại phải chiu những oan khiên thảm khốc nhất trong lịch sự phong kiến nước ta. Nguyễn Trãi bị kéo vào vụ án Lệ Chi viên, bị gian thần vu tội sát vua, phải chịu án tru di tam tộc.
Đến năm 1464, vua Lê Thánh Tông minh oan cho Nguyễn Trãi, tìm con cháu, sưu tầm lại thơ văn của ông và khẳng định nhân cách, tấm lòng, tâm hồn lớn của Nguyễn Trãi với câu nói nổi tiếng “Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”.
Những nội dung trên được truyền tải trong tập 37 của bộ Lịch sử Việt Nam bằng tranh “Nguyễn Trãi” phần lời do Nguyễn Khắc Thuần biên soạn, phần hình ảnh do Nguyễn Huy Khôi thể hiện.
