Thị Lộ Chính Danh

“Việc chọn Thị Lộ làm nhân vật chính cho cuốn tiểu thuyết dày gần hàng trăm trang là một thách thức không nhỏ đối với nhà văn Võ Khắc Nghiêm. Bởi tư liệu về Thị Lộ được sử sách ghi lại không nhiều và có không ít những điểm về cuộc đời bà chưa thống nhất và có những tình tiết mơ hồ, thậm chí hoang đường, ác độc… Bởi quan niệm và cách đọc các tác phẩm văn học về đề tài lịch cử còn rất nhiều giới hạn và không ít bảo thủ. Chính vậy mà lâu nay, các tác phẩm về đề tài lịch sử và đặc biệt về các nhân vật lịch sử có thể tạo ra được phần nào không khí của một giai đoạn lịch sử hoặc một sự kiện lịch sử mà nhân vật ấy tham dự, chứ ít tạo ra được nhân vật một cách sống động mà người đọc có thể cảm nhận được từng hơi thở của nhân vật đó mà từ đấy cảm nhận được hơi thở của thời đại nhân vật đã sống.

Cho dù thấu hiểu vẫn đề đó, nhưng nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã tự đặt ra thách thức cho chính mình và có thể nói ông đã bước qua được một thách thức ấy.

Xưa nay, Thị Lộ xuất hiện trong chính sử cũng như trong các tác phẩm văn học như một nhân vật phụ trong sự nghiệp và trong cả bi kịch của Đại thi hào Nguyễn Trãi và trong cái triều đại mà bà đã sống. Nhưng nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã chọn bà là nhân vật chính ở trong trung tâm của câu chuyện lịch sử này. Bởi ông đã nhìn thấy con người và vị trí của Thị Lộ có tầm quan trọng hơn những gì mà chúng ta đã thấy. Nhà văn Võ Khắc Nghiêm vừa tách Thị Lộ ra để làm cho chân dung bà sáng tỏ và trọn vẹn hơn nhưng đồng thời cũng vừa đặt bà vào trung tâm của mọi biến cố quan trọng nhất của thời đại ấy.

Nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã chuẩn bị đầy đủ những gì cần thiết nhất như nguồn gốc, văn hóa, nhan sắc, tâm hồn, chí khí….cho Thị Lộ để bà sinh ra, lớn lên và hòa vào triều đại của bà. Tất cả những chuẩn bị ấy vừa logic vừa đầy sáng tạo. Nhà văn không phải là người sao chép lại lịch sử mà là người làm cho lịch sử hiện ra trong một ánh sáng mới, sâu sắc và rộng lớn hơn.

Có những chi tiết trong tiểu thuyết sẽ làm không ít bạn đọc “choáng váng” như cảnh Nguyễn Trãi và Thị Lộ ái ân. Nếu không có một cái nhìn logic, chúng ta sẽ dễ dị ứng với những chi tiết như thế. Nhưng ở đây, nhà văn Võ Khắc Nghiêm chỉ muốn nói đến một thái độ sống mãnh liệt, hết mình và đến tận cùng của nhân vật. Chính chi tiết ấy là một trong những chi tiết khởi đầu đã cho tôi tập trung theo dõi toàn bộ cuộc đời của Thị Lộ sau này. Nó cho thấy con người Thị Lộ là một người phụ nữ nhan sắc, hiểu biết, sắc sảo, yêu thương và đầy chí khí. Chỉ là một con người với những phẩm chất như vậy, bà mới có thể đồng hành cùng nhà chính trị, nhà quân sự, nhà thơ xuất chúng Nguyễn Trãi với muôn vàn biến cố, thăng trầm và không một thách thức hay đe dọa nào có thể làm bà gục ngã.

Qua chính con người Thị Lộ – một Thị Lộ của sáng tạo văn chương trên trục chính của sự thật lịch sử – nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã làm cho những sáng tối, những đúng sai, những bi hài của triều đại ấy lần lượt hiện ra để chúng ta thêm một lần nữa nhìn về quá khứ mà soi rọi cho những bước chân tương lai của mình.”

(Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam)

Thông tin tác giả

Nhà văn VÕ KHẮC NGHIÊM (1942-2022) quê gốc ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, nhưng sinh sống và làm việc gần như cả cuộc đời ở vùng than Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh cho đến khi chuyển về làm Phó Tổng Biên tập Tạp chí Than Việt Nam tại Hà Nội. Ông đã được nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học, nghệ thuật đợt 4 năm 2017 cho hai tiểu thuyết "Mảnh đời của Huệ" và "Mạnh hơn công lý"; Giải thưởng ASEAN năm 2020 cho tiểu thuyết "Thị Lộ chính danh". Ông là hội viên của các hội: Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà báo; Hội Nghệ sĩ Sân khấu; Hội Điện ảnh. Ông đã xuất bản trên 20 tập tiểu thuyết, truyện ngắn và viết nhiều kịch bản sân khấu, kịch bản phim truyện nhựa, phim truyện truyền hình.