Lịch Sử Văn Minh Thế Giới VI - Phong Trào Cải Cách (Bộ 5 tập)

“LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI / THE STORY OF CIVILIZATION” của sử gia Will & Ariel Durant là “biên niên sử” đồ sộ về các nền văn minh trải dài trong suốt 2.500 năm lịch sử của nhân loại - một trong những bộ sách về lịch sử các nền văn minh thành công nhất và phổ biến nhất từ trước đến nay trên thế giới!

Để nói về tầm vóc của bộ sách này, chúng tôi xin trích lời giới thiệu mà Nhà giáo Giản Tư Trung - Viện trưởng Viện Giáo Dục IRED đã viết riêng dành cho Bộ sách “sống mãi với thời gian” này:

“Hầu như ai trong chúng ta cũng muốn trở thành con người văn minh, gia đình nào cũng muốn trở thành gia đình văn minh, tổ chức nào cũng muốn trở thành tổ chức văn minh, đất nước nào cũng muốn trở thành quốc gia văn minh.

Nhưng thế nào là “văn minh”, và làm sao chúng ta có thể tìm hiểu và học hỏi từ các nền văn minh trên thế giới từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây một cách nhanh nhất và trọn vẹn nhất để làm giàu văn minh của chính mình, gia đình mình, tổ chức mình và dân tộc mình?

Lời đáp nằm ở Bộ sách LỊCH SỬ VĂN MINH THẾ GIỚI / THE STORY OF CIVILIZATION của sử gia, triết gia, tác gia Will & Ariel Durant mà Viện IRED đã kỳ công mua bản quyền, tổ chức biên dịch, chú giải và lần đầu tiên xuất bản trọn bộ tại Việt Nam. Bộ sách này đặc biệt không chỉ được viết cho giới nghiên cứu, học thuật hay giới thức giả, mà còn được viết cho độc giả đại chúng nhằm giúp đông đảo mọi người có thể tiếp cận với các nền văn minh tiêu biểu trong lịch sử nhân loại.

Để hoàn tất bộ “The Story of Civilization” bao gồm 11 Phần này (mỗi phần trung bình gồm 3-5 Tập sách), tác giả Will Durant & Ariel Durant đã dồn mọi tâm sức và làm việc miệt mài suốt gần nửa thế kỷ (từ 1929 đến 1975) để tạo nên một thể loại mới mà họ gọi là "lịch sử tích hợp" (integral history) thông qua ngòi bút "kể chuyện" bậc thầy, nhằm thể hiện một cách sinh động nhất những gì đã góp phần vào việc hình thành, phát triển và cả sự suy tàn của các nền văn minh.

Chúng ta không nhất thiết phải đọc từ đầu đến cuối theo thứ tự từng Phần hay từng Tập hay từng Chương của Bộ sách này, mà người đọc có thể dễ dàng chọn đọc để tìm hiểu bất kỳ giai đoạn lịch sử hay bất kỳ nền văn minh nào trong Bộ sách mà mình quan tâm, như thể đây một cuốn “từ điển văn minh” để tra cứu với đầy những trải nghiệm mang lại cho chúng ta những hiểu biết cô đọng về các nền văn minh trải dài trong lịch sử nhân loại.

Chính vì thế, công trình truyền đời này đã dễ dàng đi vào lòng người đọc trên khắp thế giới và mang trong mình tính kinh điển & bất hủ của nó, bởi lẽ hiếm có ai dành trọn cuộc đời mình như ông bà Durant để làm ra bộ sách lịch sử văn minh đồ sộ như vậy. Xuyên suốt chiều dài nhiều ngàn năm lịch sử,bộ sách mô tả văn minh của từng thời đại khác nhau, thể hiện một quan niệm tiến bộ và hài hòa về cách đọc và cách hiểu lịch sử, với đầy đủ các khía cạnh không chỉ bao gồm các cuộc chiến tranh, diễn biến chính trị, tiểu sử của những vĩ nhân hay những tội đồ, mà còn cả văn hoá, nghệ thuật, triết học, tôn giáo, và cả sự trỗi dậy của thông tin đại chúng.

Do đó, chúng ta có thể gọi bộ “Lịch sử Văn minh Thế giới” này là một trong những bộ ghi chép về lịch sử văn minh thành công nhất và phổ biến đại chúng nhất từ trước đến nay. Phần 10 của bộ sách này đã được trao giải Pulitzer năm 1968 về thể loại phi hư cấu; sau đó tác giả bộ sách đã được Tổng thống Gerald Ford trao huân chương cao quý nhất của Chính phủ Mỹ dành cho cá nhân, Huân chương Tự do của Tổng thống năm 1977. Và với bộ sách đồ sộ này, Will Durant đã nằm trong danh sách những sử gia vĩ đại của nhân loại.

Bộ “Lịch sử Văn minh Thế giới” đã thành công ngoài sức tưởng tượng, đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ, xuất bản ở nhiều nước trên thế giới và là bộ sách không thể thiếu ở vô số các thư viện lớn nhỏ trên khắp toàn cầu. Và nay, Bộ sách đã được Viện IRED hoàn tất việc mua bản quyền, tổ chức dịch thuật và chú giải trọn bộ bằng Tiếng Việt dành riêng cho độc giả Việt Nam để có thể cùng được trải nghiệm “biên niên sử” này của nhân loại. Có thể nói, việc dịch bộ sách này ra tiếng nước mình chính là mong muốn của nhiều quốc gia để góp phần giúp người dân nâng cao kiến thức và cảm thức về các nền văn minh quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại, từ đó rút ra bài học quý giá cho chính mình và cho cả dân tộc mình.”

------

Phần VI: Phong trào Cải cách

Phần này viết về Phong trào Cải cách trong khoảng từ năm 1300 đến thập niên 1560. Sau vài trăm trang sách ta mới thấy nhân vật chính Martin Luther xuất hiện. Phần này giúp ta hiểu nhiều điều trong lịch sử: hiểu Luther là người thế nào, cố gắng đạt được điều gì và trong thực tế điều gì đã xảy ra; hiểu tại sao Henry VIII lại làm hết sức để có con trai thừa kế; hiểu tại sao Luther lại chống đối Roma đến thế và bị rơi vào việc đánh đổi điều không thể sai lầm này để lấy điều không thể sai lầm khác; hiểu tại sao nước Đức dẫn đầu cuộc Cải cách vì tiền bạc của nó cứ bị đổ về Roma; hiểu tại sao Giáo hội phải tiến hành chiến tranh và tích tụ tiền bạc để mong tiếp tục nắm giữ quyền lực mong manh đó…

Các tác phẩm khác về thời Phục hưng thường thu hẹp vào nghệ thuật của Ý, và thậm chí thu hẹp vào ba thành phố Firenze, Roma, và Venezia, còn cuốn này đề cập đến sự phát triển trong tôn giáo, chính trị, kinh tế, xã hội, đạo đức và nghệ thuật... không chỉ của Ý, mà còn của Đức, Pháp, Anh, Tây Ban Nha, Hà Lan, và Đông Âu. Tuy trọng tâm chính là sự thách thức không chỉ do Luther mà còn do Wyclif, Hus, Calvin, Cnocc, Zwingli, và cộng đồng Huguenot ở Pháp đối với Giáo hội Công giáo, nhưng tác phẩm này cũng nhấn mạnh đến sự trỗi dậy của nhà nước dân tộc chuyên chế, và chủ yếu là qua ba nhà cai trị vĩ đại của thế kỷ XVI: Karl V, Henry VIII, và Francçois I. Thách thức của Tin Lành đối với Công giáo được Durant giải quyết khá công bằng. Sự thối nát của các giáo hoàng, giám mục, tu sĩ và nữ tu được mô tả chi tiết, cũng như sự khoa trương của Luther và thói bất khoan dung gần như độc đoán của Calvin ở Genève.

Những diễn biến khác của thời kỳ này cũng được đề cập: chuyện Vasco da Game đến Ấn Độ; Colombo vượt Đại Tây Dương; Magalhaes và thủy thủ đoàn vòng quanh thế giới; việc buôn bán nô lệ; khởi nghĩa của nông dân ở cả Anh và Đức, Tòa Thẩm tra giáo lý ở Tây Ban Nha, và nỗ lực Phản Cải cách của Giáo hội Công giáo; cho đến những bước phát triển ở thế giới Hồi giáo, Nga, và cộng đồng Do Thái vốn ít chịu tác động của phong trào Cải cách.

 Ông bà Durant đã rất khéo léo trong việc sắp xếp bố cục để tạo ra một pho sử cân đối, không bỏ sót bộ phận hay lãnh vực nào trong đời sống con người ở những thế kỷ này, đồng thời giữ được cái nhìn công bằng đối với các phe xung đột, nhất là trong vấn đề vốn rất dễ gây tranh cãi như tôn giáo. Những nhận xét riêng của ông bà, thường rất hiếm hoi và thận trọng, luôn đứng trên một lập trường nhân bản và tiến hóa, chẳng hạn như câu: “Từ man rợ đến văn minh đòi hỏi cả thế kỷ; từ văn minh đến man rợ chỉ cần một ngày” khi ông kết luận về cuộc đàn áp dã man những nông dân khởi nghĩa ở Hungary; nhưng chúng ta cũng có thể thấy, câu ấy không chỉ dành cho cuộc đàn áp nói trên, mà dành cho biết bao hành động man rợ của con người với nhau.